कस्ता हुन्छन् अल्सरका लक्ष्यणहरु ?

काठमाडौँ । अहिले इमानदारीका साथ बोलिने एउटा झुट भनेको धेरै मसलादार चिज नखानु हो । जसले गर्दा पेटमा घाउ हुन्छ । यो पेट को लागी हानिकारक छ ।

धेरै खुर्सानी र मसला खाँदा एसिड रिफ्लक्स, अपच र ग्यास निम्त्याउन सक्छ, तर यसले अल्सर भने बनाउँदैन । सत्य यो हो कि यदि हामीसँग पहिले नै अल्सर छ भने मसालेदार चीजहरूले त्यो अवस्थालाई ट्रिगर गर्न सक्छ । तर यी मसलाहरू अल्सरको पहिलो कारण होइनन् । मसलालाई तातो बनाउने यौगिक क्याप्साइसिनले पनि अल्सरका लागि जिम्मेवार ब्याक्टेरियालाई मारेर हाम्रो पेटको स्वास्थ्यमा सुधार गर्छ ।

अल्सरको मुख्य कारण एच पाइलोरी नामक ब्याक्टेरियाबाट हुने संक्रमण हो । साथै एस्पिरिन, आइबुप्रोफेन र एन्टिबायोटिक्स जस्ता ननस्टेरोइडल एन्टिइन्फ्लेमेटरी ड्रग्स । रिसर्चगेटको एक अध्ययन अनुसार विश्वका १० प्रतिशत मानिस जीवनमा एकपटक पेटको अल्सरबाट पीडित हुन्छन् ।

पेटको अल्सर अर्थात् ग्यास्ट्रिक अल्सर पेटको भित्री तहमा खुल्ला र पीडादायी घाउ हो । यो एक प्रकारको पेप्टिक अल्सर हो, जसले पेट र आन्द्रा दुवैलाई असर गर्छ । पेट अल्सरले सामान्यतया जलन र दुखाइ निम्त्याउँछ । तर यो आवश्यक छैन कि अल्सरको कुनै पनि लक्षण प्रत्येक पटक देखा पर्दछ ।

पेटको अल्सरको उपचार गरियो भने सजिलै निको हुन्छ । तर समयमै उचित उपचार नपाएमा यस्ता समस्या गम्भीर हुन सक्छन् । कतिपय अल्सरहरूमा लगातार आन्तरिक रक्तस्राव हुन्छ र त्यहाँ धेरै रगतको कमी हुन सक्छ।

पेटको अल्सरले सामान्यतया छाती र नाभिको बीचमा पेटमा जलन वा दुखाइ निम्त्याउँछ । पेट खाली हुँदा दुखाइ धेरै तीव्र हुन्छ र केहि मिनेट देखि धेरै घण्टा सम्म रहन सक्छ । यस्ता दुईभन्दा बढी लक्षण देखिएमा तुरुन्त चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ ।

रगत बग्ने अल्सर:

पेटको अल्सरबाट लगातार हल्का रक्तस्रावले हामीलाई धेरै सताउन सक्छ। यदि रक्तस्राव मध्यम छ भने, यसले एनीमिया निम्त्याउन सक्छ, जबकि गम्भीर रक्तस्रावले मृत्युको जोखिम निम्त्याउन सक्छ ।

गहिरो प्रवेश गर्ने अल्सर:

यस प्रकारको अल्सर सामान्यतया हाम्रो पेटको पर्खालमा हुन्छ र त्यहाँ समाप्त हुन्छ। जबकि दुर्लभ अवस्थामा तिनीहरूले यो पर्खाल भत्काउन र गहिरो प्वाल बनाउन सक्छ। यदि उपचार नगरिएको खण्डमा, पेटको एसिड र ब्याक्टेरियाले गम्भीर संक्रमण निम्त्याउन सक्छ। यो संक्रमण सजिलै हाम्रो रक्त प्रवाहमा फैलिन सक्छ र सेप्सिस हुन सक्छ।

पेटमा अल्सर हुने दुईवटा सबैभन्दा सामान्य कारणहरू एच पाइलोरी ब्याक्टेरियाको संक्रमण र ननस्टेरोइडल एन्टी इन्फ्लेमेटरी ड्रग्सको अत्यधिक प्रयोग हुन् । मानिसलाई अलिकति दुखाइ वा चिसो लागेमा तुरुन्तै एन्टिबायोटिक किनेर खान्छन् । कयौं पटक चिकित्सकको प्रिस्क्रिप्शन बिना सिधै काउन्टरबाट औषधि लिन्छन् । यो धेरै खतरनाक छ । अमेरिकी स्वास्थ्य सेवा प्रदायकहरूका अनुसार, यी दुई कारणहरू लगभग ९९ प्रतिशत पेट अल्सरको लागि जिम्मेवार छन् ।

क्लिभल्याण्ड क्लिनिकका अनुसार एच पाइलोरी ब्याक्टेरियाले विश्वको आधा जनसंख्यालाई हानि पुर्‍याउँछ । यो ब्याक्टेरिया हामी सबैको पेटमा बस्छ । यसले कसैलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ, जबकि यसले कसैलाई धेरै असर गर्दैन । जब यी ब्याक्टेरियाहरूले पेटको भित्री पर्खाल खान थाल्छन्, तिनीहरूको संख्या बढ्न थाल्छ र यसको साथसाथै पेटमा घाउ पनि बढ्न थाल्छ ।

यदि हामीले काउन्टर दुखाइको औषधि लिइरह्यौं भने, यसले हाम्रो पेटको रक्षा गर्ने भित्री पर्खाललाई क्षति पुर्‍याउँछ । यसले पेटमा घाउ निम्त्याउँछ र ब्याक्टेरिया संक्रमणको जोखिम पनि बढाउँछ ।

यसको उपचारको लागि, तपाईं ग्यास्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट वा सामान्य चिकित्सकसँग परामर्श गर्न सक्नुहुन्छ । तर यस समयमा, आफ्नो खानपानमा ध्यान दिनु सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण छ किनभने हामीले खाने र पिउने सबै कुराले हाम्रो पेटलाई असर गर्छ । यो अवधिमा खानपिनमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ ।

खाना खाँदा हामीले आफ्नो जिब्रो अर्थात् स्वादको मात्र ख्याल राख्छौं । यसले हाम्रो पेटमा कस्तो प्रभाव पार्छ भन्ने कुरा हामी सोच्दैनौं, तर खानाको साथमा हुने सबै प्रतिक्रिया हाम्रो पेटमा हुने गर्छ । पेटमा अल्सर भएमा थोरै र बारम्बार खाना खानुपर्छ ।

अल्सरको अवस्थामा, पेटलाई एकसाथ खाना पचाउन गाह्रो हुन्छ । आफ्नो आहारमा दही र अन्य प्रोबायोटिक्स समावेश गरेर खादा फाइदा पुर्याउछ । यसले खाना पचाउन सजिलो बनाउँछ र स्वस्थ पेट ब्याक्टेरिया पनि बढाउँछ, जसले पेटको स्वस्थ अवस्था कायम राख्न मद्दत गर्दछ । यदि स्वस्थ व्यक्तिले आफ्नो आहारमा नियमित दही समावेश गर्छ भने पेटमा अल्सरको सम्भावना नगण्य हुन्छ ।