बहुलवाद : संविधान निर्माणमा भाँजो हाल्ने कांग्रेसी लफडा

यतिबेला राजनीतिक वृत्तमा ‘बहुलवाद’ पदावली चर्चाको शिखरमा छ । संविधानका तीव्र विवादित महत्वपूर्ण अन्तर्वस्तुमा प्रमुख राजनीतिक दलहरुबीच सहमति भई छिट्टै नयाँ संविधान जारी हुने तर्खरमा देश अघि बढिरहेको छ । यसबेला कांग्रेसले संविधानको प्रस्तावनामै ‘बहुलवाद’ उल्लेख गर्नुपर्ने जिद्दी गरिरहेको छ । एमाओवादीलगायतका अरु दलहरु भने त्यसो गर्नु नहुने अडानमा छन् । यसै सन्दर्भमा विभिन्न अलगअलग क्षेत्र र विचारधारामा आस्थावान् बुद्धिजीवीहरुबीच हामीले ‘बहुलवाद’ पदावलीबारे बहस चलाउन सुरु गरेका छौं । यसै क्रममा आज विश्लेषक एवम् लेखक झलक सुवेदीको विचार समेटेका छौं । यो क्रम केही दिन जारी रहने छ । –सम्पादक ।

 राजनीतिक रुपमा कांग्रेस यो संविधान निर्माणको प्रक्रियालाई ३–४ महिना पछि धकेल्न चाहन्छ । सोही कारण उसले यो बहुलवादको लफडा गरिरहेको छ यतिबेलाको संविधानसभामा माक्र्सवादीहरुको बहुमत छ । कांग्रेसमा माक्र्सवादीहरुले पेल्ने हुन् कि भन्ने भय छ । तर, त्यो भय कृत्रिम हो । माक्र्सवादीहरुलाई झुक्याउन खोजेको भए पनि वाहियात  हो ।

बहुलवाद दर्शन हो  । यसलाई  दर्शन र राजनीतिमा दुई तरिकाले बुझ्ने गरिएको छ । एक तत्ववादको रुपमा बुझ्न सकिन्छ  । बहुलवादले पदार्थलाई सबै कुराको अन्तिम सत्य मान्ने गर्छ  । विचारदेखि संसारका सबै चिजहरु पदार्थकै उपजको रुपमा बहुलवादले ठान्ने गर्छ । तर, यो कुरालाई आध्यात्मवाद र भौतिकवादले मान्दैन ।  राजनीतिक, सामाजिक विभेदलाई मान्नु र बहुलवादलाई मान्नु फरक कुरा हो  । बहुदल र बहुलवाद फरक कुरा हुन् । बहुलवाद दार्शनिक कुरा हो । बहुदल भनेको राजनीतिक शब्द हो । माक्र्सवादीहरु समाजको विविधतालाई स्वीकार गर्छन् । अहिलेका माक्र्सवादीहरुले बहुदलीय व्यवस्थाको सामाजिक विविधतालाई स्वीकार गरेका हुन्, बहुलवाद स्वीकार गरेका होइनन् । आजको यथार्थता राजनीतिमा बहुदलीय व्यवस्थालाई स्वीकार गरिएको अवस्था हो । राजनीतिक दलहरुले बुझेर वा नबुझेर संविधान निर्माणका बेला यो बहस गरिहेका छन् । कांग्रेसले बहुलवादलाई नबुझेर यो विषयलाई ल्याइरहेको छजस्तो मलाई लाग्छ  । यतिबेला जसरी कांग्रेसले बहुलवादको लफडा झिकेको छ, यो अर्थपूर्ण छैन । दलहरुले बहुलवादको विषयमा सैद्धान्तिक र राजनीतिक रुपमा बुझाउनु जरुरी छ । यतिबेलाको संविधानसभामा माक्र्सवादीहरुको बहुमत छ । कांग्रेसमा माक्र्सवादीहरुले पेल्ने हुन् कि भन्ने भय छ । तर, त्यो भय कृत्रिम हो । माक्र्सवादीहरुलाई झुक्याउन खोजेको भए पनि वाहियात हो । राजनीतिक रुपमा कांग्रेस यो संविधान निर्माणको प्रक्रियालाई ३–४ महिना पछि धकेल्न चाहन्छ । सोही कारण उसले यो बहुलवादको लफडा गरिरहेको छ । तर, यो बखेडाबाजी गर्नुपर्ने विषय होइन ।