परमाणु ताकतमा पाकिस्तानभन्दा कमजोर छ भारत ?

एजेन्सी । भारत र चीनको जनसंख्या मिलायो भने साढे दुई अर्ब भन्दा बढी हुन्छ । यसमा पाकिस्तानको २० करोड जनसंख्या पनि जोड्ने हो भने त विश्वकै जनसंख्याको ४० प्रतिशत भन्दा धेरै जनसंख्या त यी तीन देशमा छ । यी तीनै देश परमाणु शक्ति सम्पन्न छन् र तीन देशबीच युद्धको बेलाबेलामा अवस्था आइरहेको पाइन्छ । यदि यी तीन देश कुनै अवस्थामा परमाणु युद्ध गर्न थाले भने विश्वको करिब ४० प्रतिशत मानिस खतरामा पर्न सक्छन् । विशेषज्ञ भन्छन्, भारत–चीनबीचको युद्धमा शायद पाकिस्तान तटस्थ रहँदैन । यस्तोमा उसको भूमिका महत्वपूर्ण हुन सक्छ । भारत र चीन आफ्नो परमाणु सिद्धान्त अनुसार परमाणु हतियार पहिले प्रयोग नगर्ने नीतिको पालना गर्नेछन् । यसको मतलव युद्धको समयमा यदि एक देशले परमाणु हतियारको प्रयोग गर्यो भने अर्को देशले पनि गर्नेछ । यद्यपि गत वर्ष नेभेम्वरमा भारतका तत्कालीन रक्षा मन्त्री मनोहर पर्रिकरले भारतले परमाणु हतियारको मामिलामा ‘नो फस्र्ट युज’ नीतिमाथि विचार गर्नुपर्ने बताएका थिए । [caption id=\"attachment_149406\" align=\"alignleft\" width=\"750\"] बिश्वका विभिन्न देशसँग भएको परमाणु हतियार[/caption] पर्रिरकरले भारत एक जिम्मेवार परमाणु शक्ति सम्पन्न देश भएको र यसको गैरजिम्मेवारीपूर्वक प्रयोग नहुने बताएका थिए । यद्यपि उनले यो आफ्नो व्यक्तिगत राय भएको बताएका थिए । अहिलेसम्म भारतको परमाणु नीतिमा कुनै परिवर्तन आएको छैन । पर्रिकरको यो भनाई पाकिस्तानसँग बढ्दै गएको तनावको समयमा सार्वजनिक भएको थियो । यो वर्ष १६ जुनदेखि भारत र चीनबीच भुटानमा डोकलाम सीमानामा विवाद चलिरहेको छ । चीनको सरकारी मिडियामा युद्धको जस्तै धम्की दिइराखिएको छ । भारतले डिसेम्बर २०१६ मा अग्नी–भी इन्टरकन्टिनेन्टल ब्यालेस्टिक मिसाइलको सफल परिक्षण गरेको थियो । यो मिसाइलले ५,५०० देखि ५,८०० किलोमिटर टाढासम्म हान्न सक्छ । यसको तौल ५० हजार किलो, लम्बाइ १६।५ मिटर छ । यो मिसाइलमा परमाणु हतियार लैजाने क्षमता छ र चीनका कैयौं शहर सजिलै निशानामा पर्न सक्छ । चीनसँग पनि पहिले यस्तै प्रकारको मिसाइल थियो । दुई देशबीच अहिले जुन प्रकारको कठोरता छ र जुन प्रकारको खतरनाक हतियार छ त्यस्तोमा युद्धको अन्दाज गर्न सकिन्छ । फेडेरेशन अफ अमेरिकनको रिपोर्ट अनुसार शीत युद्धपश्चात परमाणु हतियारको संख्यामा धेरै गिरावट आएको छ । रिपोर्टका अनुसार १९८६ मा विश्वभरि करिब ७० हजार तीन सय परमाणु हतियार थियो । जुन २०१७ को सुरुवातमा १४ हजार ९ सय मात्रै छ । सरकार वर्तमान हतियार नियन्त्रण सम्झौताको आधारमा संख्या बताउँछ । १९९० को दशकमा यी हतियारको संख्यामा गिरावट आयो । शीत युद्ध सकिएपछि भलै परमाणु हतियारको संख्यामा कमी आयो तर १४ हजार नौ सय ३० परमाणु हतियार कम हैन । करिब नौ हजार चार सय हतियार विश्वमा छ । यसको साथै तीन हजार नौ सयभन्दा धेरै परमाणु हतियार सेनाको साथ तैनाथ छ । अमेरिका, रुस, ब्रिटेन र फ्रान्ससँग रहेको एक हजार आठ सय परमाणु हतियार हाइ अलर्टमा छ । जुन एउटा सानो सूचनाको आधारमा ध्वस्त पार्नका लागि तयार छ । विश्वभरिको कुल हतियारको ९३ प्रतिशत हतियार रुस र अमेरिकासँग छ । रुस र अमेरिका दुवैसँग चार हजार देखि चार हजार पाँच सय परमाणु हतियार रहको छ । फेडेरेसन अफ अमेरिकन साइन्टिस्ट (एफएएस)को रिपोर्ट अनुसार अमेरिका, रुस र ब्रिटेन आफ्नो परमाणु हतियार कम गर्दैछन् । तर, पछिल्लो २५ वर्षको तुलनामा संख्यामा कटौतीको गति धेरै सुस्त गतिमा छ । फ्रान्स र इजरायलसँग रहेको परमाणु हतियारको संख्या लगभग स्थिर छ । रिपोर्टका अनुसार चीन, पाकिस्तान, उत्तर कोरिया र भारत परमाणु हतियारको संख्या बढाइरहेका छन् । एफएएसको रिपोर्टमा भनिएको छ, ‘सबै परमाणु शक्ति सम्पन्न देश आफ्नो हतियारको आधुनिकिकरण गरिरहेका छन् । यी देश आफ्नो अनिश्चित भविष्यका लागि यी हतियार जम्मा गरेको तर्क गर्छन् ।’ वास्तवमा कुन देशसँग कति परमाणु हतियार छ ? यो धेरै गाप्य छ । एफएएसका अनुसार गोपनियता हुँदाहुँदै सतर्कतापूर्वक ऐतिहासिक रेकर्ड, समय–समयमा लिक भएको सुचना र अनुमानको आधारमा विश्लेषण गरेर संख्या बताएको छ । विशेषज्ञका अनुसार यदि चीन र भारतको बीच युद्ध भयो भने आधुनिक युद्ध हुनेछ । यो यद्ध जमिनबाट मात्रै हुनेछैन, पानी र आकाशमा पनि हुनेछ । हावामा मिसाइल र लडाकु विमानबाट हमला गरिनेछ । कैयौं विशेषज्ञका अनुसार समुन्द्रमा भारतको प्रभुत्व रहेको छ र त्यहाँबाट चीनको अर्थव्यवस्थामाथि चोट पु¥याउन सक्छ । पानीमा भारत आफ्नो भौगोलिक अवस्थाका कारण बलियो छ । आम्र्स कन्ट्रोल एशोशिएसनका अनुसार विश्वेको नौ देश (अमेरिका, रुस, ब्रिटेन, फ्रान्स, इजरायल, पाकिस्तान, भारत, चीन र उत्तर कोरिया)सँग परमाणु हतियार छ । अमेरिका पहिलो देश हो जसले परमाणु हतियार पहिलो पटक विकसित गरेको थियो । १९४५ मा दोस्रो विश्वयुद्ध चल्दै गर्दा जापानको हिरोसिमा र नागासाकीमा उसले यसको प्रयोग गरेको थियो । यस पश्चात विश्वभरि नै हतियारको होडबाजी सुरु भएको थियो । यही होड मुख्य रुपमा अमेरिका र सोभियत युनियनबीच धेरै गहिरो रह्यो । आज यी दुई देशसँग सबैभन्दा धेरै खतरनाक हतियार रहेको छ । क्युबामा भएको मिसाइल संकटको समयमा युद्धको आशंका प्रबल थियो । यसको आठ वर्षपछि परमाणु अप्रसार सन्धि लागु भयो । यस सन्धिका अुनसार संयुक्त राष्ट्रसंघमा सुरक्षा परिषदका पाँच सदस्य अमेरिका, चीन, फ्रान्स, ब्रिटेन र रुसको परमाणु शक्ति सम्पन्न देश मानिन्छ । विश्वमा पाँच देश बाहेक अन्य देश परमाणु हतियार विकास गर्न सक्दैनन् । इजरायल, भारत र पाकिस्तानले एनपीटीमा हस्ताक्षर गरेका छैनन् । यद्यपि इजराजय आफैं आधिकारिक रुपमा परमाणु शक्ति सम्पन्न देश बताउन चाहँदैन । बताइन्छ, इजरायसँग कम्तीमा पनि ८० परमाणु हतियार छ । उत्तर कोरियाले एनपीटीमा हस्ताक्षर गरेको थियो, तर उसले आफूलाई २००४ मा यसबाट अलग गरेको थियो । बीबीसी