भारतले रक्तचन्दन फिर्ता नलिएपछि ११ वर्षदेखि नेपालमै ‘डम्प’

काठमाडाैं । भारतबाट विभिन्न समयमा अवैध रूपमा नेपाल भित्र्याउने क्रममा नेपाल प्रहरी र अन्य निकायले नियन्त्रणमा लिएको रक्तचन्दन भारतले फिर्ता लिन नमानेपछि ११ वर्षदेखि नेपालमा ‘डम्प’ भएको छ । दुर्लभ वन्यजन्तु तथा वनस्पति व्यापार महासन्धि (साइटिस)अनुसार एक देशको रक्तचन्दन अर्को देशमा बिक्री गर्न नमिल्ने र भारतले फिर्ता लिन नमानेपछि सो रक्तचन्दन नेपालमै थन्किएको हो । अाजको नयाँ पत्रिकामा खबर छ-सरकारले निर्णय नै गरेर रक्तचन्दन भारतलाई फिर्ता लिन आग्रह गर्दा पनि लिन नमानेको वन तथा वातावरण मन्त्रालयका प्रवक्ता धनञ्जय पौडेलले बताए । ‘हामीले नेपालमा बरामद गरेको रक्तचन्दन प्रयोग गर्न वा बिक्री गर्न नपाउने भएपछि भारतलाई चारपटकभन्दा बढी फिर्ता लिन आग्रह गरिसकेका छौँ,’ पौडेलले भने, ‘भारतले फिर्ता लिन नमानेपछि विकल्प खोज्ने तयारीमा छौँ ।’ रक्तचन्दनका विषयमा छिट्टै एउटा निर्णयमा पुग्ने पौडेलले बताए । उक्त रक्तचन्दन धुल्याउने वा कुनै धार्मिक प्रयोजनमा दिन सकिने विज्ञहरूले बताउँदै आएका छन् । अन्तिमपटक वन तथा भूसंरक्षण मन्त्रालयले जेठ महिनामा पत्र लेखेर भारतीय दूतावासलाई फिर्ता लिन अनुरोध गरेको वन विभागले जनाएको छ । २४ घन्टै पहरा बरामद रक्तचन्दन देशका २० जिल्लामा ११ वर्षदेखि ‘डम्प’ गरिएको छ । अहिलेसम्म २ लाख २९ हजार ३ सय ४६ किलो रक्तचन्दन बरामद गरी राखेको वन विभागले जनाएको छ । काठमाडौंसहितका जिल्लामा नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीले २४ घन्टै रक्तचन्दनलाई सुरक्षा दिइराखेका छन् । भारतले रक्तचन्दन नलिँदा सुरक्षा खर्च बढ्दै आएको छ । भारतमा पाइने रक्तचन्दन तस्करले नेपाल हुँदै तेस्रो मुलुक पु-याउँछन् । विगतमा नेपाल–चीन नाका तातोपानी र केरुङबाट धेरै रक्तचन्दन तस्करी हुँदै आएको थियो । कति फिर्ता गरियो ? दुर्लभ वन्यजन्तु तथा वनस्पतिको व्यापार महासन्धि (साइटिस)को प्रावधानअनुसार तस्करी गरी बरामद गरेको वस्तुलाई सम्बन्धित देशमा फिर्ता गर्ने व्यवस्था छ । यस्तो अवस्थामा नेपाल सरकारले औपचारिक रूपमा निर्यात गरी सम्बन्धित देशलाई फिर्ता गर्नुपर्छ । सोही कारण २ माघ ०६५ मा बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले ५४ हजार १ सय १२ किलो रक्तचन्दन भारतलाई फिर्ता गर्ने निर्णय गरेको थियो । तर, ३६ हजार ९ सय २८ किलो रक्तचन्दन मात्र फिर्ता गरियो । यसैगरी, १२ फागुन ०७१ मा बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले २७ हजार १ सय ६६ किलो रक्तचन्दन भारतलाई फिर्ता दिने निर्णय गरेको थियो । तर, भारतले एक किलो रक्तचन्दन पनि नलगेको वन विभागले जनाएको छ ।