कांग्रेस सशक्त प्रतिपक्ष र सरकार ढाल्ने दुबै खेलमा

विभिन्न राजनीतिक परिवर्तन र उथलपुथलसँगै गत असोज ३ गते संविधानसभाबाट नयाँ संविधान जारी गरियो । नयाँ संविधान जारी गरिएपछि पनि नागरिकमा असन्तुष्टीहरु कायमै रहेका छन् । मुलुकको सबैभन्दा ठूलो दल नेपाली काग्रेस नै अहिले सरकारबाहिर छ । मुलुकको सबैभन्दा ठूलो दल प्रतिपक्षमा रहनु तथा आधा भन्दा बढी जनसंख्या र प्रतिनिधित्व भएको मधेस पनि आन्दोलनमा रहेको अवस्था छ । यतिबेला नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा भारत भ्रमणबाट फर्किएका छन् । उनी ब्यक्तिगत कामले भारत गएको भए पनि केही आशंकाहरु उब्जिएका छन् । उनको भारत भ्रमणले कतै नेपालको राजनीतिमा फेरि अर्को कुनै परिवर्तनको सम्भावना त छैन भन्ने शंकाको दृष्टिले हेरिएको छ । [caption id=\"attachment_71766\" align=\"alignleft\" width=\"314\"] मित्र भट्टरार्इ[/caption] ठूलो पार्टीका नेताको भारत भ्रमणले मुलुक अब कतातिर जाँदैछ भन्ने चासो रहनु स्वभाविक हो । ब्यक्तिगत कामले गएको भए पनि राजनीतिक ब्यक्तित्व भएकाले राजनीतिक भेटघाटहरु पनि भए होलान् । तर त्यति नै कारणले नेपालमा राजनीतिक परिवर्तन नै भइ हाल्छ भन्ने लाग्दैन । उनको आकांक्षा त हुने कुरा पनि स्वभाविक नै हो । अहिले ठूला कम्युनिष्ट पार्टीहरुको गठबन्धन एकातिर छ भने अर्कोतिर मधेसवादी दलहरु आन्दोलनमै रहेको अवस्था छ । पहिलो मधेस आन्दोलन कति उत्कर्षतिर पुग्छ भन्नेमा र दोस्रो कम्युनिष्ट कठबन्धन कति कति मजबुत रहला भन्नेमा भर पर्छ । सत्ता फेरबदलले काम गर्यो भने आगामी जेठ भित्रै हुन्छ । अन्यथा जेठपछि बजेट ल्याउने कुराहरु हुन्छन् । राजनीतिमा बोल्ने एउटा गर्ने अर्को खासगरी प्रमुख विपक्षी दल नेपाली कांग्रेसले अहिले सरकार परिवर्तनको खेलमा नलाग्ने बताइरहेको छ । पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाले पटक पटक यो कुरा दोहार्याइरहेका छन् । तर राजनीतिमा यस्ता कुरा बनावटी पनि हुन्छ भने वास्तविक पनि हुन सक्छ । राजनीतिमा बोल्ने एउटा गर्ने अर्को पनि हुन्छ । सबै सत्य कुरा भनिहाल्न पनि मिल्दैन । तुरुन्तै सत्ता ढाल्छौं भन्ने हो त्यो सफल नहुन पनि सक्छ । अर्को कुरा सत्ता ढाल्ने खेलमा लागेपछि अर्को तिकडम शुरु हुन सक्छ, त्यसैले यस्ता कुरा पहिले नै सार्वजनिक नगर्ने राजनीतिक संस्कार पनि हो । सरकार ढाल्न आफ्नो पक्षमा बहुमत पुर्याउनै पर्यो । बहुमत पुर्याउनका लागि सत्तारुढ दलहरुको पनि साथ चाहिन सक्छ । त्यसका लागि प्रत्यक्ष भूमिकामा रहन पर्यो । त्यसैले यी सबै कुटनीतिक कुरा पनि हो । प्रतिपक्षमा सशक्त भूमिका पनि खेल्दै जाने र सरकार ढाल्ने खेल पनि भित्रभित्रै खेल्ने दुवै हुन सक्छ । मधेस आन्दोलनप्रति कांग्रेस भोटको राजनीतिकको कुरा गर्दा कांग्रेसको भोट बैंक मधेस नै हो । केही स्वार्थका कुरा गर्ने हो भने पनि अहिले मधेसविरुद्ध कांग्रेस जाँदैन । मधेस आन्दोलनमा होमिएको मधेसी दलहरु कांग्रेस नेता सुशील कोइरालालाई प्रधानमन्त्रीमा जिताउँन भन्दै संसदमासमेत आए । भलै जित हुन सकेन । एजेण्डाको हिसाबले पनि मधेसलाई अधिकार दिनुपर्छ भन्नेमा कांग्रेस देखिन्छ । यी यस्ता केही न केही मधेसका मुद्दाहरुमा काग्रेसको नैतिक अधिकार बढी रहन्छ । संघीयताकै कतिपय सवालहरुमा कांग्रेस र मधेसी दलका मुद्दाहरु मेल नखान सक्छन् । तर बेमेल हुँदाहुँदै पनि कतिपय सन्दर्भमा मिलेर जानुपर्ने अवस्था हुन्छ । नेपालमा गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, संघीयता लायतका कुराहरुमा बेमेल हुँदै आएको हो । तर पनि ती कतिपय कुराहरु स्वीकार्दै आएको अवस्था छ । संघीयता र धर्मनिरेक्षताबाट पनि कांग्रेस पछाडि फर्किने अवस्था आउन सक्छ । त्यो अवस्थामा नयाँ ढंगबाट राजनीति अगाडि बढ्न सक्छ । राजनीतिक उथलपुथलको सम्भावना राजनीतिक उथलपुथल हुने समयहरु बेला मौकामा आउँछन् । तर ज्योतिषीले भनेजस्तै ठ्याक्कै यतिबेला नै राजनीतिक उथलपुथल हुन्छ भनेर भविष्यवाणी गर्न सकिदैँन । तर अहिलेको राजनीतिक अवस्थालाई हेर्दा यो वर्षमै राजनीतिक समिकरणहरु बदलिने सम्भावना देखिन्छ । अहिलेको सरकारले ठूलो आर्थिक विकास तथा जनताका न्यूनतम आवश्यकतासमेत पूरा गर्न नसकेको कारणले पनि सरकारप्रतिको वितृष्णा बढ्दै गएको छ । यी सबै कारणले पनि सरकारलाई साथ दिइहेको एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डको मनोवैज्ञानिक तथ्यले पनि ओली सरकारको विकल्प खोज्नुपर्नेमा लाग्न सक्छन् भन्ने बुझाइ छ । उत्पादन र वितरणमा समस्या अहिले मुलकका अधिकांश नेपाली सचेत भइसकेका छन् । तर देशमा समस्या भनेको उत्पादनको हो । उत्पादन नभएसम्म कुनै पनि देशको विकास हुँदैन । उत्पादन गर्ने योजना कसैले पनि ल्याउन सकेका छैनन् । अझै पनि नेपालका राजनीतिक दलका नेताहरुले उत्पादनका योजनाहरु ल्याउन सक्लान् जस्तो लाग्दैन । नेताले आफू सत्तामा पुग्ने मात्रै योजना ल्याउँछन् । ब्यापारीले भारत र चीनको सामान किन्ने र आफूले बीचमा कमिसन खाने योजना ल्याउँछ । ब्यापारीहरु बैदेशिक रोजगारका नाममा मानव बेचबिखनको योजना ल्याउँछन् । बुद्धिजीवीहरुले पनि आफूले विभिन्न योजनाको नाममा कमिशन खाने योजना मात्र ल्याउँछन् । यी सबै कारणले गर्दा अर्थतन्त्र कमजोर देखिन्छ । अर्थतन्त्र कमजोर भएपछि राजनीति पनि अस्थिरतातिर धकेलिन्छ । वितरण प्रणाली पनि न्यायसंगत छैन । पेट्रोलियम पदार्थ तथा खाना पकाउने एलपी ग्यासको अभाव छैन भनिएको छ तर इन्धन अभाव उस्तै छ । एक वर्षअघि शक्तिशाली भूकम्प गएपछि सहयोगका हातहरु आए । दातृ निकायहरुले दिएको सहयोगसमेत वितरण गर्ने अवस्था देखिदैन । मुलुकको समस्या समाधानका लागि पनि सबै दलका नेताहरु चुकेको देखिन्छ । कांग्रेसको भूमिका नेपाली कांग्रेसले अहिलेसम्मको राजनीतिक अवस्थालाई हेर्दा समन्वयकारी भूमिका खेलेको छ । अब पनि कांग्रेसले समन्वयकारी भूमिका खेल्नुपर्छ । ००७ सालदेखि अहिलेसम्मका राजनीतिक परिवर्तन तथा संकटको घडीमा कांग्रेसले समन्वयकारी भूमिका खेलेको पाइन्छ । निर्णय दिने बेलामा कांग्रेसले निर्णयक भूमिका खेलेको देखिन्छ । ००७ सालमा राणा हटाउने बेलामा, ०३६ सालमा जनमत संग्रहको समयमा तथा ४६ सालमा जनआन्दोलन तथा ६२/६३ मा गणतन्त्रमा जाने सवालमा कांग्रेसले निर्णायक भूमिका खेलेको छ । जसले निकास पनि आएको छ । अहिले पनि नेपालमा झण्डै ७०प्रतिशत मत कम्युनिष्टहरुकै छ । तर विश्व समिकरणलाई हेर्दा भने कम्युनिष्टहरु कमजोर देखिने गरेका छन् । कम्युनिष्टहरुलाई एकथरिले च्याप्ने एकथरिले नच्याप्ने देखिन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा पनि कम्युनिष्टहरु असफल भए । नेपालमा खासगरी चीन र भारतको अर्थात जिओ पोलिटिक्स (भू–राजनीति) को प्रभाव बढी पर्ने देखिन्छ । चीन र भारतकै कुरा गर्दा चीनले भन्दा भारतले छिटो छिटो प्रभाव जमाउन सक्छ । तर भारतसँग विरोध गरेर नभइ मिलेर नै जानुपर्ने देखिन्छ । नयाँ संविधान र संघीयताको बारेमा चर्किएको आन्दोलनलाई सम्बोधन गर्नकै लागि कांग्रेस पूर्व सभापति स्व.सुशील कोइरालाले संविधान संशोधनको अडान लिए । संविधान संशोधन गरेर मधेसलाई समेट्नुपर्छ भनेर कांग्रेसले संविधान संशोधन प्रस्ताव ल्यायो । अब पनि फेरि संविधानमा केही संशोधनहरु ल्याएर निकास निकाल्नेतर्फ कांग्रेसले लचकता अपनाउनुपर्छ । (कुराकानीमा अाधारित) (अर्थशास्त्रका विद्यार्थी भट्टराई कांग्रेसको राजनीतिमा बढी चासो राख्छन् ।)