पशुपतीका वृद्धवृद्धा भन्छन्, ‘हे भगवान्, यहाँको उडुस मारिदिनुस्’

काठमाडौं, मुलुकको पुरानो पशुपति वृद्धाश्रममा भगवानको शरण माग्दै २३० वृद्धवृद्धा बस्छन् । तर तिनै वृद्धाश्रममा रहेका वृद्धहरु भने यतिबेला हैरान छन् । उनीहरुले हैरानी पाउनुको एउटै कारण हो ‘उडुस’ । ‘उमेर पाको भएर के गर्नु रु’ ७५ वर्षीया पवित्रा सुवेदीले पिडा पोखिन्, ‘त्यसै पनि बुढेसकालले छोपीसक्या बेलामा उडुस्ले हैरानै बनायो ।’ सुवेदी उडुसका कारण आफू आफ्नो कोठामा बस्नै नसक्ने अवस्थामा पुगेको गुनासो पोख्छिन् । ‘खाटमा बस्यो कि कताबाट केले टोक्ने हो पत्तो नै हुन्न ।’ सुवेदी भन्छिन्, ‘रातभरि निन्द्रा पनि लाग्दैनँ ।’ ७० वर्षीय जीतबहादर राई आफूलाई उडुसले सताएको गुनासो पोख्छन् । ‘गर्मीयाम सुरु हुन थालेपछि उडुस धेरै बढ्ने गर्छ ।’ राई भन्छन्, ‘पहिलेभन्दा अहिले अलि बढेको जस्तो छ साह्रै समस्या पारेको छ ।’ ६ वर्षदेखि पशुपति वृद्धाश्रममा बस्दै आएका उनलाई अहिले भने उडुसले निकै सताएको महसुस भएको छ । ‘अब मर्ने बेला पनि भयो ।’ खबरडबलीसँग उनले भने ‘यहाँ बस्न पनि आनन्द नै छ तर, सबै साथीभाई पनि उडुसले समस्यामा छन् ।’ दुई वर्षदेखि वृद्धाश्रम बस्दै आएकी मिना पाण्डे, राईकै जस्तो गुनासो पख्छिन् । ‘ औषधी पनि हाल्न मिल्दैन रे ।’ उनले भनिन् ‘हामीलाई असर गर्छ रे, त्यसैले पनि उडुस घटेन ।’ लामो सास फेर्दै टाउको हात राख्दै उनले थपिन्, ‘हे भगवान, यहाँको उडुस सखाप पारिदिनुस् ।’ वृद्धाश्रमका कार्यालय प्रमुख मनोज कुमार बस्नेत वृद्धाहरुको स्वास्थ्य संवेदनशिलतालाई ध्यानमा राखेर औषधि प्रयोग नगर्नाले उडुस बढेको स्विकार गर्छन् । ‘यहाँ औषधी प्रयोग गर्न मिल्दैन औषधीको असर उडुसलाई भन्दा यहाँ बस्नेलाई पर्छ ।’ उनले भने, ‘उडुस मार्न प्रयोग हुने औषधीले यहाँका वृद्धवृद्धाहरुलाई श्वास प्रश्वासमा निकै असर गर्छ ।’ बस्नेतका अनुसार वृद्धाश्रमको भवनको बनावटका अनुसार पनि पहिले देखि नै उडुस निराकरण गर्न समस्या पर्दै आएको छ । ‘काठले बनेको घर भएका कारणले पनि होला, यहाँ उडुसको बिगबिगि बढेको छ । उडुस कहाँ लुक्छ भन्ने कुरा नै थाहा हुँदैनँ,’ उनले भने, ‘हामीले अन्य विधिबाट हटाउन खोज्यौं तर औषधी बिना यसको निराकरण नहुने पायौँ । धेरैले कपुर हाल्ने सल्लाह दिए तर यसले पनि काम नगर्ने रहेछ ।’ कर्मचारी श्रीवीन्द खनाल उडुस मार्दा झनै बढ्ने जीव भएकाले पनि समस्या परेको बताउँछन् । ‘यो जीव नै कस्तो खालको  हो ।’ उनले भने, ‘निराकरण गर्न खोज्दा अर्को साल झनै बढ्छ । यद्यपी हामी अहिले निराकरणको अन्य उपाए खोजी रहेका छौं ।’ कुल क्षमता २३० रहेको वृद्धाश्रममा अहिले सोहि संख्याको हाराहारीमा ६५ उमेर समुहभन्दा माथिका आफन्तविहिन वृद्धवृद्धा बस्दै आएका छन् ।