इरानसँग पारमाणविक वार्तालाई असफल बनाउने अमेरिकी सिनेटरको प्रयास

वासिङटन, इरानसँग पारमाणविक सम्झौता गर्ने अमेरिकी राष्ट्रपति बाराक ओबामाको प्रयासलाई थप असफल बनाउने प्रयासको रूपमा अमेरिकी संसदको माथिल्लो सभा सिनेटका रिपब्लिकन पार्टीका सांसदले सोमबार तेहरानलाई उसले गरेको कुनै पनि सम्झौता दिगो नहुने चेतावनी दिएका छन् ।

सिनेटका ४७ सांसदले इस्लामी गणतन्त्रलाई एक खुला पत्र लेखी राष्ट्रपति ओबामाले हस्ताक्षर गर्ने कुनै पनि सम्झौतालाई कङ्ग्रेसले समर्थन गर्नुपर्ने भएको र त्यसलाई भविष्यका राष्ट्रपतिले पनि अस्वीकार गर्नसक्ने चेतावनी दिएका छन् ।

इरानको पारमाणविक कार्यक्रम अन्तर्राष्ट्रिय निरीक्षणभित्र पार्ने गरी तेहरान तथा ‘पीफाइब प्लस वन’ नाम गरेका विश्वका प्रमुख शक्तिबीच वार्ता भइरहेको छ र यो वार्तालाई असफल बनाउन यो पत्रले प्रयास गरेको छ ।

यस्तो सम्झौताले इरानमाथि लगाइएको आर्थिक प्रतिबन्ध हटाउने तथा तेहरान गोप्य रूपमा पारमाणविक हतियार प्रविधि विकास गर्ने प्रयास गर्न स्वतन्त्र हुने धेरै रिपब्लिकन सिनेटरको आशङ्का छ ।

इरानले भने आफ्नो पारमाणविक शक्तिको विकास नागरिक उपयोगका लागि हुने अडान लिएको छ । अमेरिकी राष्ट्रपति बाराक ओबामा इरानको उक्त कार्यक्रमलाई अन्तर्राष्ट्रिय निरीक्षणमा राख्न चाहन्छन् । यसो गर्दा तेहरानलाई बम प्राप्त गर्नबाट रोक्न सकिने उनको धारणा छ ।

उक्त पत्रलाई आइतबार राती ब्लुमबर्गले अनलाईनमा प्रकाशन गरेको हो । पत्रमा कुनै पनि अन्तर्राष्ट्रिय समझौता अमेरिकामा कानुन बन्न त्यसलाई अमेरिकी कंग्रेसको बहुमतले समर्थन गर्नु आवश्यक हुने उल्लेख गरिएको छ ।

पत्रमा कङ्ग्रेसले समर्थन नगरेको इरानको पारमाणविक हतियारसम्बन्धी कार्यक्रमको सम्झौता राष्ट्रपति ओबामा तथा आयातोल्लाह खामेनीबीच भएको कार्यकारी सम्झौताभन्दा बढी नहुने दाबी गरिएको छ ।

पत्रमा आउँदा राष्ट्रपतिले त्यस्तो कार्यकारी आदेशलाई खारेज गर्नसक्ने र कङ्ग्रेसले सम्झौताको सर्तमा कुनै पनि समयमा संशोधन गर्नसक्ने उल्लेख गरिएको छ । उक्त पत्रमा सिनेटको बहुमतका नेता मिच म्याकोनेल, टम कटन तथा अन्य ४० सिनेटरले हस्ताक्षर गरेका छन् । पत्रमा राष्ट्रपति ओबामा सन् २०१७ को जनवरीमा पदमुक्त हुने तर आफूहरू त्योभन्दा निकै बढी अवधि पदमा कायम रहने र यो अवधि एक दशक पनि हुनसक्ने चेतावनी दिइएको छ ।

अमेरिकामा सन् २०१६ मा हुने राष्ट्रपति पदको निर्वाचनमा रिपब्लिकन पार्टीका तर्फबाट उम्मेदवार हुने प्रायः सबै व्यक्तिले पनि उक्त पत्रमा हस्ताक्षर गरेका छन् ।

विदेशी सरकारसँग सम्झौता गर्ने जिम्मेवारी अमेरिकी कार्यकारी पक्षको हो र त्यो काम सांसदको होइन । पारमाणविक वार्ताका लागि देखिएको असजिलोपना बढेर रिपब्लिकन सांसदले इरानी चुनौतीका विषयमा अमेरिकी संसदमा बोल्न इजरायली नेता बेन्जामिन नेतान्याहुलाई आमन्त्रण गरेका थिए ।

इजरायली प्रधानमन्त्री नेतान्याहूले यस्तो सम्झौताले इरानलाई पारमाणविक हतियार प्राप्त गर्ने मार्ग प्रदान गर्ने चेतावनी दिएका छन् ।

इरानसँग यस विषयमा एक वर्षदेखि वार्ता चलिरहेको छ र यसको समयसीमा मार्च ३१ मा अन्त्य हुनेछ । यसको अर्थ जुन महिनाभित्र यो कार्य सम्पन्न हुनुपर्छ ।

हाल छलफलको विषय इरानलाई पारमाणविक हतियार प्राप्त गर्न रोक्ने तथा यस मुलुकमाथि पश्चिमी मुलुकले लगाएको प्रतिबन्ध हटाउने रहेको छ । यस वार्तामा अमेरिका तथा इरानबीच दुई पक्षीय वार्ता तथा ‘पीफाइब प्लस वन’ अर्थात बेलायत, चीन, फ्रान्स, जर्मनी, रसिया तथा अमेरिकाको इरानसँगको वार्ता समावेश भएको छ ।